Algemeen
Psychosociale risico’s op het werk kan worden gedefinieerd als de kans dat één of meerdere werknemers psychosociale schade ondervinden, eventueel gepaard met lichamelijke schade.
De oorzaken van deze psychosociale risico’s zijn multifactoreel en de gevaren kunnen zich voordoen op meerdere niveaus, namelijk:
- de arbeidsorganisatie (zowel de horizontale als de verticale structuur van de organisatie);
- de arbeidsinhoud (de taak / taken van de werknemer)
- de arbeidsvoorwaarden (vb. type werkrooster, …)
- de arbeidsomstandigheden (vb. arbeidsplaatsen, omgeving waar het werk wordt uitgevoerd, …)
- de inter-persoonlijke relaties op het werk (vb. relaties tussen collega’s, de chefs, maar ook met derden)
Als we de definitie van ‘Geweld op het Werk’ opzoeken mogen we stellen dat dit elk feit is waarbij een persoon psychische of fysiek wordt bedreigd of aangevallen bij de uitvoering van het werk. Aldus uit ‘Geweld op het werk’ zich voornamelijk door handelingen zoals bedreigingen, fysieke agressie of verbale agressie.
Ongewenst seksueel gedrag op het werk is elke vorm van ongewenst verbaal, niet-verbaal of lichamelijk gedrag met een seksuele gevoelswaarde dat als doel of gevolg heeft de waardigheid van een persoon aan te tasten of een beledigende, vernederende of kwetsende omgeving te creëren. Dit gedrag kan zowel fysiek als verbaar geuit worden (vb. lonken, dubbelzinnige opmerkingen, aanrakingen, slagen en verwondingen, …).
Ten slotte zijn ‘Pesterijen op het Werk’ gedragingen, zowel binnen of buiten de onderneming of instelling, die plaats hebben gedurende een bepaalde tijd, die tot doel of gevolg hebben de persoonlijkheid, de waardigheid of de fysieke of psychische integriteit van een persoon bij de uitvoering van het werk aan te tasten.
Taken Werkgever
De werkgever is ertoe gehouden, in toepassing van de welzijnswet van 04 augustus 1996 en haar uitvoeringsbesluiten, de nodige maatregelen te treffen om de psychosociale risico’s op het werk te voorkomen, de schade ten gevolge van deze risico’s te voorkomen of om deze schade te beperken.
Een gegeven situatie moet altijd objectief worden benaderd en geanalyseerd. Mocht blijken dat deze situatie een gevaar inhoudt, dan zal enkel de elementen waar de werkgever een impact heeft, worden geanalyseerd daar de werkgever de mogelijkheid heeft in te werken op het gevaar en de factoren die kunnen bijdragen tot de totstandkoming van de schade. Zo heeft de werkgever bijvoorbeeld totaal geen impact wanneer de oorzaak te vinden is in de privésfeer van de werknemer(s).
Voorafgaande risicoanalyse
Het in kaart brengen van de risico’s gebeurt via het uitvoeren van een risicoanalyse die betrekking heeft op het geheel van de risico’s die de gezondheid van de werknemers kunnen aantasten. Een van de deelaspecten die moet worden onderzocht zijn de psychosociale risico’s op het werk. Deze risicoanalyse psychosociale moet worden uitgevoerd met medewerking van de werknemers. Daar Defensie beschikt over een preventieadviseur psychosociale aspecten die deel uitmaakt van de Interne Dienst Preventie en Bescherming op het Werk (IDPBW) moet de werkgever deze preventieadviseur te betrekken bij de risicoanalyse.
In functie van de bekomen inventarisatie en evaluatie van de risico’s moet de werkgever de nodige primaire (risico’s voorkomen), secundaire (schade voorkomen) en tertiaire (schade beperken) preventiemaatregelen bepalen teneinde het voorkomen van schade of om schade te beperken. Hij / Zij kan ondermeer volgende maatregelen nemen:
- Specifieke maatregelen nemen om de werknemers te beschermen wanneer zij tijdens de uitvoering van hun werk in contact komen met derden.
- Aan de werknemers informatie en opleiding verstrekken met betrekking tot de psychosociale risico’s en de van toepassing zijnde preventiemaatregelen.
- ….
Risicoanalyse van een specifieke arbeidssituatie
Een lid van de hiërarchische lijn of ten minste één derde van de werknemersvertegenwoordigers in het Basis Overlegcomité kunnen om een risicoanalyse verzoeken, wanneer zij zelf een gevaar vaststellen of daarvan op de hoogte worden gebracht door de werknemers. In dat geval is de werkgever verplicht deze psychosociale risicoanalyse uit te voeren. Deze risicoanalyse betreft in hoofdzaak een analyse op collectief niveau (groepsniveau). Het doel van deze risicoanalyse bestaat er in individuele en collectieve maatregelen te treffen om het gevaar te beheersen.
Daarnaast kan een werknemer, die meent gezondheidsschade te ondervinden door psychosociale risico’s op het werk, eveneens vragen een risicoanalyse uit te voeren van zijn specifieke arbeidssituatie. Deze zal worden uitgevoerd door de preventieadviseur psychosociale aspecten door bij hem een verzoek tot formele psychosociale interventie in te dienen.
Nazorg
Daar agressie en geweld op het werk niet steeds te voorkomen zijn, is een goede nazorg na een geweldsincident op het werk een belangrijk instrument. Hiermee kan worden vermeden dat werknemers langdurig afwezig zijn. De ene werknemer wordt stil en trekt zich terug, terwijl de andere juist uitgesproken emotioneel wordt.
Niet enkel ene psycholoog of een arbeidsgeneesheer speelt een belangrijke rol. De leidinggevend heeft eveneens zijn inbreng bij de nazorg. De steun van de hiërarchische lijn of van zijn / haar collega’s zijn van groot belang. Zo zal de werknemer zich sneller opnieuw integreren zonder gevoelens van angst of onzekerheid of openstaande vragen.
Cijfers
De momenteel gekende cijfergegevens bij de Federale Politie toont aan dat
| 2014 | 2015 * | |
| Formele dossiers | 22 | 185 |
| Informele dossiers | 164 | 167 |
* de cijfers 2015 zijn onvolledig en kunnen nog worden gewijzigd
Welke cijfers gelden er voor Defensie? Het jaarverslag van de Interne Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk moet deze cijfergegevens hernemen. Daarna kan, of beter gezegd moet, de werkgever de nodige maatregelen naar voren schuiven ten einde de psychosociale risico’s te beperken en / of schade te voorkomen / in te perken.